Ortodonti, sadece anormal şekilde sıralanmış dişlerin değil aynı zamanda alt ve üst çeneler arasındaki uyumsuzlukların ve çene gelişim bozukluklarının da düzeltilmesini hedef alan uzmanlık dalıdır. Ortodontik tedaviler yıllar önce sadece görünen ön dişlerin düzeltilmesi  için yapılırken daha sonra dişlerin karşı çenedeki dişlerle ve çene kemiği ile ilişkileri de düzeltilmeye başlandı. Günümüzde ise bunun yanı sıra ortodontistlerin  hedeflerinde  çene kemiklerinin yüz iskeletindeki konumlarının düzeltilmesi  ön plana çıktı.Hatta Dudak Damak Yarıkları gibi doğumsal anomalilerin de Ortodontik olarak düzeltilmesi  Uzmanlık kapsamına girmiştir.

Ortodonti alanında uzmanlaşan diş hekimine "Ortodonti Uzmanı" adı verilmektedir.Ortodonti dalında Doktora yada Uzmanlık eğitimi alan hekimlere genelde kısaca “Ortodontist” de denilmektedir. Bu ünvanı kazanabilmek için diş hekimi olduktan sonra 4-6 yıl süren bir Uzmanlık yada Doktora eğitimini tamamlayıp tez sunmak ve sınavdan geçmek gerekmektedir.

Ortodontik tedaviye gerek olup olmadığı konusunda Diş Hekiminiz size genel bir bilgi verecektir fakat tedavinin detayları, süresi ve maliyeti konusunda yapılacak işlemlere göre en detaylı ve yeterli bilgiyi Ortodonti Uzmanı verecektir. İlk ziyaretinizde  Ortodontistinizin yapacağı  kapsamlı bir görüşme ile medikal ve dental özgeçmişiniz , ağız ve diş muayenesi , çene modellerinizin oluşturulması ve özel bazı röntgen filmleri ve fotoğraflarınızın çekilmesi gibi birçok tanı yöntemini içeren detaylı muayeneden sonra, ortodontik  tedaviye ihtiyacınızın olup olmadığı ve Ortodontik olarak yapılacak tedavinin türü , süresi ,diş çekimine gerek olup olmadığı belirlenebilir. Hekiminiz size Ortodontik tedavi konusunda değişik seçenekler ve örnekler sunacaktır  ve sizin yada çocuğunuzun durumuna göre bir Ortodontik tedavi planı çizecek ve bunu size de onaylatacaktır.

Bazı Ortodontik Tedavi Terimleri Şöyledir:

Overjet  (ileri kapanış): En sık görülen Ortodontik problemlerden biridir. Çoğu kez kökeninde parmak emme yada geniz eti problemi vardır.Ü st ön dişler alt ön dişlere göre çok önde konumlanmıştır. Bazen ağız kapanmayacak kadar öndedir dişler.

Crossbite (çapraz kapanış): Alt ön dişler üst ön dişlere göre daha önde ya da üst dişler alt dişlere göre daha geride konumlanmıştır.  Ortodontik olarak en erken tedaviye başlanan hasta grubu bu hastalardır.

Openbite (açık kapanış): Alt ve üst ön dişler kapanış sırasında birbiri ile temas etmezler. Ortodontik bozukluklar içinde konuşmayı en çok etkileyen durum budur.

Laterognathi (orta hat-çene kayması) : Üst ön dişlerinizin orta hattı alt ön dişlerinizin orta hattı ile çakışmaz. Ya da yüzünüzün orta hattı ile çakışmaz bu Ortodontik anomali  ileri dönemde yüz estetiğini olumsuz etkiler.

Diastema ( boşluklar): Diş çekimi nedeniyle kaymalar ya da doğal olarak dişler arasında boşluklar olmasıdır.Bazen  anneden küçük dişler babadan büyük çene yapısı genetik olarak alınmışsa bu Ortodontik durum ortaya çıkar.

Çapraşıklık (sıkışıklık): Çenelerin  dişlerin dizilimi için yeteri kadar büyümemiş olması yada yine genetik çapraz geçiş nedeniyle çapraşıklık olur. Süt dişi çekimleri  de önemli etkenlerdendir. En sık görülen Ortodontik anomalidir.

Zararlı Alışkanlıklar: Parmak emme, yanlış yutkunma, dil itme, kalem ısırma, tırnak yeme gibi yanlış ve kötü alışkanlıklar diş ve çene gelişmesini olumsuz etkileyen  ve Ortodontik bozukluklara neden olan alışkanlıklardır.

Günümüzde artık Çocuklarda olduğu kadar Gençler ve Yetişkinlerde de Ortodontik Tedavi yapılmaktadır.

Braketler

Ortodontide tellerin ürettiği kuvvetin dişlere iletilmesini sağlayan ve dişler üzerine yapıştırılan minik parçalara "braket" adı verilir. Firma ve tekniklere göre çok çeşitli tipleri üretilmesine rağmen genel olarak ortodonti pratiğinde metal veya porselen braketler kullanılmaktadır.

Metal braketler: Yaygın olarak kullanılmaktadır. Tüm Ortodontik tedavi malzemelerinde olduğu gibi ,Sağlığa zararlı olmayan tek kullanımlık malzemelerdir. İstenirse her seansta değişen lastiklerle renklendirilebilirler.

Porselen braketler: Diş renginde braketlerdir ve Ortodontik tedavi boyunca daha az görünmesini isteyen estetik kaygı taşıyan genç ve erişkin hastalarda ve çok ağır kuvvetlerin kullanılması gerekmeyen hastalarda tercih edilirler.

Braket takılması: Sanıldığının aksine Ortodontik braket uygulaması ağrı veren bir işlem değildir.Braketler dişlerin üzerine özel bir teknik ve doku dostu bir malzeme ile yapıştırılır, teller ise braketlerden geçirilerek dişlere kuvvet uygulanır. Böylece dişler kademeli olarak değişen tellerle hareket ettirilerek düzgün konumlandırılmaları sağlanır. Ortodontik Tedavi birkaç ay ya da birkaç yıl sürebilir ve her ay ayarlamalar yapılarak dişlerdeki düzelmenin istenilen şekilde olması sağlanır. Günümüzde kullanılan braketler, şekil olarak daha küçüktür  ve daha az metal içermektedir.

Çocukları motive etmek amacıyla çeşitli renklerde elastiklerle  görünüm abartılabileceği gibi  ve yetişkinler için şeffaf olarak da üretilmektedir.
Ortodontik Tedavi Uygulamalarından örnekler vermek gerekirse:

Özel Sabit Uygulamalar: Parmak emme alışkanlığından vazgeçirmek için yapılan bu apareyler bantlarla dişe tutturulur. Yada hareketli apareyler ile yapılabilir. Beslenme sırasında çok rahat olmadıkları için yemeklerde çıkarılması tavsiye edilir.

Sabit Yer Tutucular: Süt dişlerinin erken kaybedildiği durumlarda, yer tutucu kullanılarak, kalıcı diş çıkıncaya kadar boşluğa doğru diğer dişlerin kayması engellenir.Önleyici Ortodontik Tedavi yapılır.

Clear Aligner’lar: Braketsiz şeffaf plaklarla yapılan tedavilerdir. Yetişkinler için braket takılarak yapılan sabit Ortodontik tedaviye alternatif olarak dişleri aynı hizaya sokmak amacıyla kullanılır.Bir dizi şefaf ve esnek plaktan oluşmaktadırlar. Braketler ve teller olmadığı için birçok hasta  tarafından talep edilmektedir.  Aligner’lar  şeffaf olurlar ve yemek yeme, diş fırçalama ve diş ipi kullanmak için çıkarılırlar. Son yıllarda hastalar tarafından ısrarla talep edilmelerine karşın ,ağır Ortodontik bozukluklarda yetersiz kalabilir. Ortodonti Uzmanınız bu konuda karar verecek ve size gerekli açıklamayı yapacaktır.

Hareketli Yer Tutucular: Sabit yer tutucularla aynı fonksiyonu görürler. Çenenin üzerine oturan akrilik bir bazdan oluşur ve plastik uzantılar ile belirli dişlerin arasındaki boşluğu doldurur ve teller ile dişlere tutunurlar.

Splintler: Çeneyi yeniden pozisyonlandırmak için geliştirilmiş apareylerdir.  Splint adı verilen bu aygıtlar Ortodontik olarak alt  ya da üst çeneye yerleştirilirler ve çenenin daha iyi bir pozisyonda kapanmasına yardımcı olurlar. Daha çok Temporomandibular Eklem bozukluklarını düzeltmek için TME sorunlarında  kullanılırlar.

Lip and Cheek Bumper : Dişleri geri iten , dudağın ve yanağın dişlerin arasına girmesini engelleyen Ortodontik aygılardır. Dudak ve yanak kasları dişler üzerine olumsuz kuvvet uygulayabilir ve Bumper’lar bu kuvveti keserler.

Fonsiyon Regülatörler FR I-II-III :  Kas fonksiyonları ile giderek artan alt çenenin önde olması yada üst çenenin aşırı gelişmesi gibi iskeletsel Ortodontik anomalilerde erken karışık dişlenme döneminde  kullanılırlar . Tedavinin ileri aşamasında uygulanacak sabit Ortodontik tedavi tekniklerini ciddi biçimde desteklerler ve tedavinin kalıcı olması konusunda çok etkilidirler.

Çene Genişleticiler: Ortodontik olarak çene darlığı olan hastalarda . Üst ya da alt çenenin genişlemesini sağlayan vidalı aygıtlardır. Damağa oturan akrilik denilen özel plastik bir malzemeden yapılmıştır. Vidalarla uygulanan kuvvet sayesinde dişler ve damak altındaki çene kemikleri büyüyerek genişlerler. Karışık dişlenme döneminde Ortodontik tedaviye başlarken sık kullanılırlar

Hareketli Pekiştiriciler: Tedavi sona erdikten sonra dişlerin yerini korumak ve eski haline dönmesini engellemek için kullanılan pasif apareylere pekiştirme apareyi denilir. Ortodontik tedavinin son aşamasıdır.

Sabit Pekiştiriciler: Genellikle alt  ön dişlerin iç yüzüne Ortodontik tedavi tamamlandıktan sonra yapıştırılan tellerdir.Ömür boyu kalabilir yada yıllık kontrollerde ortodontist çıkarabilir.

Head Gear (Gem ): Kafanın arkasına (enseye yada kafatasına ) yerleştirilen ağız dışı yastıkçıklar ve metal bir telle üst molar dişlere bağlanan ağız içi parçadan oluşan  bir Ortodontik tedavi aygıtıdır. Head Gear üst çenenin gelişimini yavaşlatır ve arka dişleri oldukları yerde tutarken ön dişlerin arkaya doğru gitmelerini sağlar. Hekimin belirlediği sürelerde genellikle akşam ve gece takılırlar. Cervical, High Pull yada Reverse Head Gear (MASKE) gibi tipleri vardır. Ortodontik anomalinin tipine göre hekim tarafından şeçilir  ve anomalinin ağırlına ve Ortodontik tedavi yaşına göre de  de takılma süresini yine ortodontistiniz belirler.

Her aşamada , Ortodontik Tedavinin her ayrıntısı aile ve hasta ile paylaşılır ve gerekli bilgilendirmeler  hekim  tarafından  yapılır.

Ne zaman hangi tedavi uygulanır?

Dişleri taşıyan alt ve üst çene kemiklerinin birbirleriyle olan ilişkileri normal ise, yalnız dişlerde problem var ise bu tür Ortodontik Anomaliler her yaşta tedavi edilebilmektedir. Ancak çene-yüz iskeletini ilgilendiren problemlerin tedavisi özellikle büyüme ve gelişim döneminde mümkündür.

Hastanın büyüme ve gelişim döneminin hangi aşamasında olduğu ortodontistler tarafından Panoramik, Sefalometrik  veya El-bilek ve hatta 3D tomografik görüntüler ile  filmleri üzerinde tespit edilmektedir. Çünkü her zaman kemik yaşı ve hastanın kronolojik yaşı birbirine uyum göstermemektedir. Hastanın aktif büyüme ve gelişim döneminin sona erdiği şiddetli iskeletsel problemler ise "Orthognatik Cerrahi" adı verilen Ortodontik ve Cerrahi tedavi kombinasyonu ile tedaviler sunulmaktadır.

Bugün her yaşta Ortodontik Tedavi Mümkün olmasına rağmen , esas olan olabildiği kadar erken tedaviye başlayıp hafif ama uzun süreli bir tedavi yolu izlemektir.  En uygun yaş ise 9-14 yaş arasıdır.

Ortodontinin Amaçları

Koruyucu Ortodonti: Ortodontistin ilk görevi çocukta ortodontik anomali oluşmasını önlemektir. Erken yaşlarda çekilen süt dişlerinin yerlerinin korunması ileride daimi dişlerin düzgün sıralanması açısından büyük önem taşımaktadır.

Durdurucu Ortodonti: Çocukta anomali oluşması engellenmemiş ise; anomalinin durdurularak Ortodontik problemlerin ortaya çıkmasını önlemektir. Kötü alışkanlıkların (parmak emme gibi) durdurulması ve ileride çapraşıklık oluşmasını önlemek için yapılan kontrollü diş çekimlerini kapsar.

Tedavi Edici Ortodonti: Ortodontik anomali ortaya çıktıktan sonra yapılan tedavilerdir. Tedavi planlaması mutlaka bir Ortodonti Uzmanı tarafından yapılmalıdır.

Ortodontik Tedavi Hedefleri

    Ortodontik Tedavi, iyi bir çiğneme, konuşma ve solunum fonksiyonu sağlamalıdır..
    Ortodontik Tedavi sonunda İyi bir diş, çene ve yüz estetiği ve gülümseme  sağlanmalıdır..
    Ortodontik tedavi sonucu ulaşılan durumun kalıcı olması sağlanmalıdır..